سرمه بهتر است یا خط چشم؟
اين روزها كمتر خانمي است كه سرمه را به خط چشم ترجيح دهد اما شايد براي يك‌بار هم كه شده، دست به سرمه برده و چشم‌هايش را با اين دوده سياه، گيرا و جذاب كرده باشد. اين روزها سرمه‌دان‌ها معمولا به ارث مي‌رسند و اين وسايل سنتي در بساط آرايشي دختران جوان به ندرت ديده مي‌شود. البته باورهاي قديمي در مورد خواص اين ماده آرايشي فراوان است. از نظر طب سنتي، سرمه طبعی سرد و خشك دارد و پيش از اين استفاده دارويي هم داشته است.
بعضي مي‌گويند اين ماده باعث افزايش سوي چشم مي‌شود و از دوران كودكي، چشمان دختران را سرمه مي‌كشند تا مژه‌هاي‌شان تقويت و زيبايي چشم‌هاي‌شان دوچندان شود. آيا اين موضوع واقعيت علمي دارد؟ فرق سرمه‌هاي قديمي با سرمه‌هاي امروزي چیست؟ دكتر عباسيان، متخصص طب سنتي ما را در اين رابطه راهنمايي مي‌كند.
از سرمه هسته خرما تا سرمه مغز قلم‌گاو. . .
تا به حال اسم سرمه مغز گاو را شنيده‌ايد؟ اين سرمه حيواني را با استفاده از مغز استخوان قلم گاو تهيه مي‌كنند. دكتر عباسيان، متخصص طب سنتي انواع ديگري از سرمه را هم معرفي مي‌كند كه در گذشته رواج بيشتري داشته است؛ مثل ابريشم تجزيه شده، مردار سنگ تجزيه شده، هسته خرما و نارگيل. اما نوع ديگري از انواع سرمه وجود دارد كه اين روزها رايج‌تر از انواع ديگر است.
سرمه بادام شيرين و فندق كه بسياري از مردم با استفاده از يك نعلبكي و اجاقي با دو پاره آجر به‌راحتي آن را در خانه درست مي‌كنند. ضمن آنكه مي‌توان اين دوده به دست آمده را با روغن نارگيل يا بادام مخلوط كرد تا هم استفاده از آن راحت‌تر شده و هم بر خواص آن افزوده شود. حتي در منابع طب سنتي آمده كه از گرد برگ زيتون به صورت سرمه براي درمان آب مرواريد هم استفاده مي‌كردند. البته اين روزها بسياري از برندهاي معتبر اقدام به توليد صنعتي سرمه‌هاي مدادي‌شكل كرده‌اند که اين وسيله، سهولت كاربرد دارد.
خواص درماني سرمه‌هاي قديمي
سرمه‌هاي قديمي خواص بيشتري داشتند. جالب است بدانيد بسياري از آنها نه فقط براي زيبايي كه براي رفع يك مشكل يا بيماري مورد استفاده قرار گرفته و در منابع طب سنتي هم روي اين موضوع تاكيد فراوان شده است. کساني كه اشك ريزش مداوم داشتند، سرمه ابريشم تجزيه شده به چشم مي‌كشيدند تا اين مشكل برطرف شود. سرمه مردار سنگ براي ورم‌ها و التهابات چشمي و حتي تقويت بينايي مورد استفاده قرار مي‌گرفت يا كساني كه مژه‌هاي كم‌پشت و نازكي داشتند، سرمه هسته خرما به چشم مي‌كشيدند تا باعث رويش بيشتر شود.
علاوه بر اين سرمه به عنوان يك داروي گياهي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. هيچ مي‌دانستيد سرمه باعث بند آمدن خون يا حتي علاج برخي از زخم‌هاي پوستي و مخاطي مورد استفاده قرار مي‌گرفت؟ جالب است بدانيد در گذشته سرمه براي رفع انگل‌هاي پوستي مثل شپش هم كاربرد داشت.
طب سنتي چه مي‌گويد؟
دكتر عباسيان، متخصص طب سنتي استفاده مداوم از سرمه را توصيه نمي‌كند و حتي در بسياري از قسمت‌ها نياز به بررسي و تحقيق مجدد در خصوص سرمه را ضروري مي‌داند اما به هر صورت كشيدن سرمه از نظر طب سنتي نه‌تنها ايرادي ندارد بلكه سودمند هم هست اما براي اين موضوع شرطي وجود دارد. بايد در نظر داشت در روند توليد و ساخت آن به فرمولاسيون و تركيباتش دقت كافي به خرج رود. اين روزها تركيباتي كه برخي افراد سودجو يا كارخانجات غيرمعتبر در سرمه به كار مي‌برند استاندارد نيست و باعث آسيب چشم مي‌شود.
به همين دليل بايد نسبت به سلامت اجزا و استاندارد بودن تكنيك‌هاي ساخت كسب اطمينان كرد ضمن اينكه اين ماده به هيچ‌وجه نبايد به صورت نساييده به كار رود. سرمه بايد حالت گرد و پودر ريز داشته باشد كه ضرري همراه نداشته باشد. دكتر عباسيان در مورد مخلوط سرمه با مواد ديگر هم گفت: در گذشته چربي گوسفند را مي‌سوزاندند و آن را با سرمه مخلوط مي‌كردند و سرب را به تنهايي مورد استفاده قرار نمي‌دادند.
سرمه در شهر‌هاي مختلف
در قديم در شهرهايي كه داراي معادن زيرزميني مثل مس و زغال‌سنگ بودند، ساخت اين ماده طبي- آرايشي بيشتر رواج داشت و جالب است بدانيد به گفته دكتر عباسيان، علاوه بر سرمه سياه، سرمه‌هاي سفيد و سرخ هم موجود بوده است؛ مثلا در شهر كرمان و در منطقه خراسان شمالي، ساخت سرمه بيشتر از ديگر شهرها رواج داشت. البته ناگفته نماند كه سرمه اصفهان هم داراي شهرت فراواني است.
اين سرمه را با استفاده از نوع خاصي از سنگ به نام اثمد درست مي‌كنند و خواص بسيار زيادي از جمله تقويت بينايي و رفع التهاب و پف چشم دارد. در شهر يزد هم رسم جالبي وجود داشت كه پيش از استفاده از سرمه، نوك ميله را در گلاب فرومي‌بردند و بعد در گرد سرمه زده و در چشم مي‌كشيدند.
متخصصان چشم چه مي‌گويند؟
دكتر ميرآفتاب، متخصص چشم درخصوص استفاده از اين ماده براي چشم گفت: «ما استفاده از اين ماده را به هيچ عنوان توصيه نمي‌كنيم. حتي امكان دارد سرب موجود در اين ماده به مرور زمان در بدن جذب شود و مشكلات ديگري به وجود بياورد.» از نظر دكتر ميرآفتاب اين ماده صرفا جنبه زيبايي و آرايشي دارد و خواص خاصي براي تقويت بينايي يا رويش مو ندارد.
بايد اين موضوع را در نظر داشت كه شايد به دليل ماندگاري بيشتر اين ماده اطراف چشم و لابه‌لاي مژه‌ها، اين تصور درخصوص روياندن مژه و ابرو به وجود مي‌آيد ضمن آنكه بايد توجه داشته باشيد كه اگر چشمان حساسي داريد، بهتر است از سرمه استفاده نكنيد چون احتمال دارد كه فلز سرب موجود در سرمه باعث تحريك يا حساسيت چشمي براي‌تان شود ضمن آنكه بايد در نظر داشت سرمه‌هايي كه بدون مجوز يا طي فرآيندهاي غير استاندارد توليد مي‌شوند، امكان دارد ميكروب و آلودگي همراه داشته باشند.
آيا با سرمه كشيدن زيباتر مي‌شويد؟
روايت‌هاي بسياري در دين ما نسبت به استفاده از سرمه آمده است و بر وجه درماني اين ماده تاكيد فراوان شده است اما امروزه جاي مواد طبيعي را تركيبات شيميايي گرفته است و حتي درخصوص وجه آرايشي و زيبايي آن هم، بسياري از متخصصان آرايشي مي‌گويند كشيدن سرمه داخل چشم، باعث كوچك نشان دادن چشم شما مي‌شود.
اين كار نه‌تنها بر زيبايي شما نمي‌افزايد بلكه چشم شما را از آن اندازه‌اي كه هست هم كوچك‌تر و ريزتر نشان مي‌دهد. البته بايد در نظر داشته باشيد كه اين موضوع به نوع آرايش شما هم بستگي دارد. در صورتي كه آرايش چشم شما حرفه‌اي و اصولي انجام شود اين كار مي‌تواند بر گيرايي و جذابيت چشم شما اضافه كند به شرط آنكه از سايه‌هاي محو زير چشم بهره ببريد يا از خط باريكي در زير چشم و محل رويش مژه‌ها استفاده كنيد. در نظر داشته باشيد كه هم متخصصان طب سنتي و هم پزشك‌هاي متخصص چشم، نسبت به استفاده از سرمه در طولاني‌مدت هشدار مي‌دهند.
منبع:مجله سیب سبز
یکی از نانهای محلي کرمانشاه